PHÈN XANH LÀ GÌ? CÔNG DỤNG & CÔNG THỨC SỬ DỤNG AN TOÀN TRONG NUÔI TÔM

Phèn xanh (tên hóa học: Đồng Sunfat – CuSO4·5H2O) là hóa chất vô cơ dạng tinh thể màu xanh lam, được ví như “vũ khí hạng nặng” trong quy trình xử lý nước trong ao tôm. Nó được dùng phổ biến để diệt trừ tảo độc (tảo lam, tảo mắt), rong nhớt và ký sinh trùng đơn bào.

Tuy nhiên, đây là “con dao hai lưỡi”. Việc sử dụng sai liều lượng dù chỉ 0.1 ppm cũng có thể khiến tôm bị ngộ độc kim loại nặng, chai tôm, chậm lớn hoặc rớt đáy hàng loạt.

Mục lục

1. Cơ Chế Tác Động Của Phèn Xanh (Đồng Sunfat)

“Khi hòa tan vào nước, CuSO4 phân ly giải phóng ion Đồng (Cu²⁺). Các ion này gắn kết vào màng tế bào của tảo và ký sinh trùng, gây ức chế quá trình quang hợp và phá vỡ cấu trúc enzyme hô hấp, làm chúng chết nhanh chóng.”

Cơ Chế Tác Động Của Phèn Xanh (Đồng Sunfat)

Chi tiết cơ chế tác động sinh học của ion Cu²⁺ trong môi trường ao nuôi:

Đối với Tảo & Rong: Ion Cu²⁺ ngăn chặn quá trình quang hợp, làm đứt gãy diệp lục tố. Đây được xem là phương pháp xử lý rong trong ao nuôi tận gốc hiệu quả nhất với chi phí thấp.
Đối với Ký Sinh Trùng: Tiêu diệt triệt để các loại nguyên sinh động vật như trùng loa kèn (Zoothamnium), trùng bánh xe bám trên mang tôm, giúp tôm sạch mang, sáng vỏ.
Đối với Tôm (Cảnh báo): Ở nồng độ cao (trên mức an toàn), Cu²⁺ gây tổn thương mang, làm tôm khó hô hấp, giảm sức đề kháng và tích tụ độc tố trong gan tụy, dẫn đến hiện tượng tôm chậm lớn.

2. Công Thức Tính Liều Lượng Chuẩn (Dựa Theo Độ Kiềm)

“Công thức tính liều lượng an toàn nhất 2025: Liều Lượng (ppm) = Độ Kiềm (mg/L) / 100. Tuyệt đối không dùng phèn xanh khi độ kiềm dưới 80mg/L.”

Độc tính của phèn xanh tỷ lệ nghịch với độ kiềm và độ cứng của nước. Nước càng mềm (Kiềm thấp), độc tính của đồng càng mạnh. Dưới đây là bảng tra cứu liều lượng chi tiết để tránh rủi ro:

Mục Đích Sử Dụng	Điều Kiện Nước (Độ Kiềm)	Liều Lượng (g/1.000m³)	Lưu Ý Kỹ Thuật Quan Trọng
Xử lý nước (chưa thả tôm)	Mọi mức kiềm	1.000g – 1.500g (1 – 1.5 ppm)	Có thể kết hợp Thuốc tím KMnO4 (cách nhau 24h) để diệt khuẩn triệt để.
Diệt tảo (đang có tôm)	Dưới 80 mg/L	KHÔNG ĐƯỢC DÙNG	Bắt buộc phải nâng kiềm bằng CaCO3 hoặc Dolomite trước khi xử lý.
Diệt tảo (đang có tôm)	80 – 100 mg/L	500g – 700g (0.5 – 0.7 ppm)	Nên chia nhỏ liều lượng đánh 2 lần trong ngày để giảm sốc.
Trị bệnh đóng rong nhớt	Trên 120 mg/L	800g – 1.000g (0.8 – 1.0 ppm)	Sục khí mạnh liên tục trong quá trình đánh thuốc.

3. Quy Trình 4 Bước Đánh Phèn Xanh An Toàn & Hiệu Quả

“Quy trình chuẩn bao gồm 4 bước: (1) Chuẩn bị Oxy và Kiềm -> (2) Tạt thuốc vào 8-10h sáng -> (3) Giải độc Đồng bằng EDTA sau 4 tiếng -> (4) Cấy vi sinh liều cao sau 24h để phục hồi đáy ao.”

Quy-Trinh-4-Buoc-Danh-Phen-Xanh-An-Toan-Hieu-Qua

Để đảm bảo hiệu quả diệt tảo mà không làm tôm bị stress, bà con cần tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sau:

Bước 1: Chuẩn bị môi trường (Trước khi đánh 2 tiếng)

Kiểm tra chỉ số pH và độ kiềm. Nếu pH thấp, sử dụng Vôi sống (CaO) để ổn định hệ đệm. Đồng thời, chạy quạt nước 100% công suất để ngăn ngừa hiện tượng tôm nổi đầu do thiếu oxy cục bộ khi tảo chết hàng loạt.

Bước 2: Tạt thuốc (Thời điểm vàng)

Hòa tan phèn xanh với nước sạch (không dùng nước ao ô nhiễm). Tạt đều khắp ao vào lúc 8:00 – 10:00 sáng khi trời nắng. Đây là lúc tảo quang hợp mạnh nhất, thuốc sẽ hấp thụ triệt để vào tế bào tảo.

Bước 3: Giải độc Đồng (BẮT BUỘC)

Sau khi đánh phèn xanh từ 4-6 tiếng, hàm lượng kim loại nặng trong nước rất cao. Bắt buộc phải sử dụng EDTA (với liều 2-3kg/1.000m³) để Chelate hóa (khóa) ion đồng dư thừa, bảo vệ gan tôm không bị tổn thương.

Bước 4: Phục hồi hệ vi sinh

Phèn xanh là chất diệt khuẩn phổ rộng, nó diệt cả vi khuẩn có lợi. Sau 24-48 giờ, cần cấy lại men vi sinh xử lý nước liều cao (Gợi ý: Micro R) để phân hủy xác tảo tàn lắng dưới đáy, ngăn chặn khí độc NH₃ và NO₂ bùng phát.

MICRO-R – Vi sinh hạt xử lý nước, giảm tảo, phân huỷ mùn bã hữu cơ cho ao quảng canh

4. Những Điều “Đại Kỵ” Khi Sử Dụng Phèn Xanh

“Không dùng khi trời mưa/âm u. Không dùng khi tôm đang lột xác. Không kết hợp với Chlorine. Không lạm dụng quá 2 lần/vụ nuôi.”

Không kết hợp với Chlorine: Tuyệt đối không dùng chung với Clorin vì phản ứng hóa học sẽ sinh ra khí độc nguy hiểm, gây chết tôm cực nhanh.
Không dùng khi tôm lột xác: Vào kỳ lột xác, vỏ tôm mềm và khả năng thẩm thấu cao gấp nhiều lần. Ion Đồng sẽ xâm nhập trực tiếp gây ngộ độc và làm mềm vỏ vĩnh viễn.
Không lạm dụng: Phèn xanh khó phân hủy, dễ tích tụ trong bùn đáy. Dùng quá nhiều sẽ làm đất nhiễm phèn, gây khó khăn cực lớn cho việc xử lý đáy ao nuôi cho các vụ sau.

Giải pháp thay thế an toàn hơn?

Nếu bạn lo ngại về độc tính và rủi ro tồn dư kim loại nặng của Phèn xanh, hãy cân nhắc chuyển sang sử dụng Enzyme sinh học.

Sản phẩm Neozyme – Enzyme tẩy nhớt bạt là giải pháp công nghệ cao, an toàn tuyệt đối, không gây sốc cho tôm mà vẫn xử lý triệt để tình trạng nhớt nước và tảo độc.