H2S là gì? Mức độ Độc, Nguồn gốc & Cách nhận biết

Khí H2S (Hydro Sunfua) là một loại khí cực độc, không màu, có đặc điểm nhận dạng đặc trưng là mùi trứng thối. Nó nặng hơn không khí nên thường tích tụ ở các khu vực thấp như cống rãnh, hầm kín, hố ga hoặc lớp bùn đáy của các ao nuôi trồng thủy sản.

• Gây chết người cực nhanh: Ở nồng độ cao (>500 ppm), nạn nhân có thể tử vong ngay lập tức.
• Đánh lừa khứu giác: Ở nồng độ >100 ppm, khí này làm tê liệt dây thần kinh khứu giác.
• Dễ cháy nổ: Khi trộn với không khí, nó có thể tạo thành hỗn hợp nổ diện rộng.

Trong môi trường nước, H2S thường xuất hiện cùng với các loại khí độc khác như Amoniac (NH3) và NO2 (Nitrit), tạo thành “bộ ba sát thủ” gây hại cho cả con người và vật nuôi.

1. Khí H2S là gì? Đặc tính Lý – Hóa quan trọng

H2S là Hydro Sunfua, tồn tại ở dạng khí gas không màu, có mùi trứng thối (ở nồng độ thấp), nặng hơn không khí (tỷ trọng ≈ 1.19) và tan mạnh trong nước.

H2S là công thức hóa học của Hydro Sunfua (Hydrogen Sulfide). Đây là yếu tố cốt lõi bạn cần nắm để phòng tránh:

• Trạng thái: Khí gas, không màu.
• Mùi: Mùi trứng thối nồng nặc (ở nồng độ thấp).
• Tỷ trọng: Nặng hơn không khí (d ≈ 1.19).Hệ quả thực tế: Khí này không bay lên cao mà nằm sát mặt đất, tích tụ trong cống, hầm, giếng sâu.
• Tính tan và độ pH: Tan mạnh trong nước. Độc tính của H2S phụ thuộc rất lớn vào độ pH. Khi pH càng thấp (môi trường axit), H2S càng độc. Ngược lại, ở môi trường kiềm, nó tồn tại dạng ion ít độc hơn.

2. Bảng mức độ độc của H2S (Cảnh báo Tử thần)

Mức độ độc đo bằng ppm. Từ 100-150 ppm gây mất khứu giác. Trên 700 ppm gây tử vong tức thì. Tuyệt đối không dùng mũi để kiểm tra khí khi đã nghi ngờ nguy hiểm.

3. Nguồn gốc phát sinh H2S trong đời sống

H2S sinh ra chủ yếu từ quá trình phân hủy chất hữu cơ trong điều kiện thiếu oxy (yếm khí) tại cống rãnh, hầm cầu, đáy ao nuôi tôm, hoặc từ hoạt động công nghiệp và suối nước nóng tự nhiên.

Khí H2S không tự nhiên sinh ra ở chỗ thoáng khí, nó thường xuất hiện từ các nguồn sau:

3.1. Phân hủy chất hữu cơ (Phổ biến nhất)

Đây là nguồn gốc chính tạo ra H2S trong tự nhiên và nông nghiệp.

• Quá trình các vi sinh vật yếm khí phân hủy protein từ xác động thực vật, thức ăn thừa trong điều kiện thiếu oxy.
• Vị trí nguy hiểm: Cống rãnh thoát nước, hầm cầu (bể phốt).
• Trong nuôi trồng thủy sản: H2S tích tụ cực nhiều ở lớp bùn đen đáy ao do thức ăn thừa và phân tôm cá lâu ngày. Đây là nguyên nhân chính khiến tôm nổi đầu và chết hàng loạt vào sáng sớm.

3.2. Hoạt động công nghiệp

• Lọc hóa dầu, chế biến khí đốt.
• Nhà máy giấy, bột giấy, dệt nhuộm.
• Hệ thống xử lý nước thải công nghiệp.

3.3. Tự nhiên

Suối nước nóng, khí núi lửa (thường có mùi lưu huỳnh nồng).

4. Cách nhận biết & Quy trình xử lý an toàn

Khi phát hiện mùi trứng thối hoặc vật kim loại bị đen, cần đo bằng thiết bị chuyên dụng. Nếu có người bị nạn: Tuyệt đối KHÔNG lao vào nếu không có mặt nạ phòng độc. Ưu tiên thông thoáng khí và tự bảo vệ mình trước.

Cách nhận biết

1. Khứu giác: Mùi trứng thối đặc trưng. (Lưu ý về hiện tượng liệt khứu giác đã nêu trên).
2. Hiện tượng ăn mòn: Các vật dụng kim loại (bạc, đồng) bị xỉn đen nhanh chóng.
3. Dấu hiệu môi trường (với ao nuôi): Nước ao có màu đen, sủi bọt khí khó tan, tôm cá giảm ăn hoặc tấp mé. Lúc này cần kiểm tra và xử lý đáy ao nuôi ngay lập tức.
4. Thiết bị đo: Sử dụng máy đo khí cầm tay hoặc bộ test kit chuyên dụng.

Quy trình xử lý khi phát hiện rò rỉ (Dành cho con người)

• Bước 1: Tự bảo vệ. Nín thở, di chuyển ngược chiều gió hoặc ra khỏi vùng thấp trũng. Đeo mặt nạ phòng độc chuyên dụng.
• Bước 2: Thông thoáng khí. Mở toang cửa sổ, cửa ra vào. Sử dụng quạt công nghiệp thổi mạnh để đẩy khí độc đi.
• Bước 3: Sơ cứu nạn nhân. Đưa nạn nhân ra nơi thoáng khí, thực hiện hô hấp nhân tạo nếu cần và gọi 115.