Công Nghệ Biofloc Nuôi Tôm: Quy Trình Vận Hành, Công Thức Tính C:N & Kỹ Thuật

Trong bối cảnh chi phí thức ăn tăng cao và môi trường ngày càng ô nhiễm, Biofloc được xem là “chìa khóa vàng” cho ngành tôm năm 2025. Tuy nhiên, đây là con dao hai lưỡi nếu người nuôi không nắm vững quy trình kỹ thuật. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từ nguyên lý đến thực chiến.

Công nghệ Biofloc (BFT) là giải pháp nuôi tôm thâm canh sử dụng vi sinh vật dị dưỡng để biến chất thải hữu cơ thành thức ăn. Cốt lõi thành công là duy trì tỷ lệ C:N từ 12:1 đến 15:1 và giữ chỉ số thể tích Floc (FV) ở mức 5 – 15 ml/L. Phương pháp này giúp giảm FCR (1.0 – 1.2), kiểm soát khí độc và hạn chế thay nước.

1. Nguyên Lý Cốt Lõi: Cân Bằng C:N và Vi Sinh Vật

Biofloc hoạt động dựa trên nguyên tắc bổ sung nguồn Carbon (mật đường, tinh bột) để kích thích vi khuẩn dị dưỡng phát triển. Các vi khuẩn này sẽ “ăn” Nitơ trong phân tôm/thức ăn thừa (vốn sinh ra khí độc NH3, NO2) để xây dựng tế bào protein, làm sạch nước và trở thành thức ăn cho tôm.

Khác với nuôi tôm truyền thống dựa vào tảo, Biofloc dựa vào cộng đồng vi khuẩn. Để hệ thống này hoạt động, bạn phải hiểu rõ về chu trình chuyển hóa Nitơ.

Khi tôm bài tiết, lượng đạm (Protein) trong thức ăn sẽ chuyển hóa thành Amoniac (NH3) và Nitrit (NO2). Đây là hai sát thủ gây chết tôm hàng đầu. Trong Biofloc, chúng ta cấy các dòng lợi khuẩn như Bacillus subtilis để hấp thu các khí độc này.

Để vi khuẩn làm được việc này, chúng cần năng lượng từ Carbon. Vì thức ăn tôm rất giàu Đạm (Nitơ) nhưng thiếu Carbon, người nuôi bắt buộc phải bổ sung thêm Carbon từ bên ngoài.

Tham khảo thêm: Vi sinh vật là gì? Toàn bộ kiến thức khoa học bạn cần biết để hiểu cơ chế sinh học đằng sau Biofloc.

2. Công Thức Tính Lượng Carbon (Mật Rỉ Đường) Chuẩn 2025

Công thức thực chiến: Với thức ăn 30-35% đạm, cần 0.5 kg mật rỉ đường cho mỗi 1 kg thức ăn. Với thức ăn 40% đạm, tăng lên 0.6 – 0.7 kg mật rỉ/1 kg thức ăn. Tỷ lệ vàng C:N cần đạt là 15:1.

Đây là phần quan trọng nhất để vận hành Biofloc thành công. Nếu sai tỷ lệ, nước sẽ bị nhớt hoặc khí độc tăng cao. Theo định luật Avnimelech, để xử lý 1g Nitơ cần khoảng 15-20g Carbohydrate.

Tuy nhiên, để đơn giản hóa quá trình vận hành hàng ngày cho bà con, hãy áp dụng bảng định lượng sau:

Lưu ý: Lượng Carbon này (thường dùng mật rỉ đường) nên được chia nhỏ và tạt định kỳ (hàng ngày hoặc cách ngày) sau khi đã ủ men vi sinh để đạt hiệu quả cao nhất.

3. Quy Trình Gây Màu & Tạo Floc

Quy trình 3 bước: (1) Diệt khuẩn kỹ bằng Clorin/Thuốc tím -> (2) Nâng kiềm >120mg/L -> (3) Ủ hỗn hợp (Mật rỉ + Vi sinh + Thức ăn số 0) sục khí 24h rồi tạt liên tục 3-5 ngày đến khi nước màu nâu trà.

Trước khi thả tôm, bạn cần chuẩn bị nước để tạo “môi trường giả lập” Biofloc:

Bước 1: Xử lý nước đầu vào

Diệt khuẩn kỹ bằng Clorin hoặc Thuốc tím (KMnO4) để loại bỏ mầm bệnh, virus đốm trắng và các loài giáp xác. Sau đó phải chạy quạt để bay hết dư lượng hóa chất.

Bước 2: Ổn định hệ đệm (Kiềm & pH)

Vi khuẩn Biofloc tiêu thụ kiềm rất mạnh để chuyển hóa đạm.

• Đo độ kiềm (Alkalinity): Phải đạt > 120 mg/L. Nếu thấp, bổ sung Dolomite hoặc Natri Bicarbonate.
• Kiểm tra pH: Ổn định ở mức 7.5 – 8.0 (sáng chiều không dao động quá 0.5).

Bước 3: Công thức ủ vi sinh “Mồi” Floc

Sử dụng phuy 200 lít nước sạch, hòa tan:

• Mật rỉ đường: 2 – 3 kg.
• Vi sinh: 1 gói Men vi sinh Micro-R (Xử lý nước).
• Dinh dưỡng: 2 kg Thức ăn số 0 (nghiền mịn càng tốt).
• Cách làm: Sục khí mạnh liên tục trong 24h rồi tạt xuống ao. Lặp lại 3-5 ngày liên tục cho đến khi nước chuyển màu nâu trà và xuất hiện các hạt lợn cợn nhỏ.

4. Quản Lý Hệ Thống Biofloc Hàng Ngày

Duy trì Oxy hòa tan (DO) > 5.0 mg/L và Floc Volume (FV) đo bằng phễu Imhoff từ 5 – 15 ml/L. Nếu FV > 20ml/L phải cắt giảm mật đường hoặc thay nước để tránh sập hệ.

Khi hệ thống đã chạy, việc quản lý không còn là cảm tính mà dựa trên các chỉ số đo đạc thực tế:

A. Đo thể tích Floc (FV – Floc Volume)

Sử dụng phễu Imhoff để đo độ lắng của hạt floc sau 15-20 phút:

• Mức lý tưởng: 5 – 15 ml/L.
• Dưới 5 ml/L: Hệ vi sinh còn yếu, nước trong. Cần tăng cường ủ Astro Bio (Vi sinh đáy & khí độc) với mật đường để thúc đẩy Floc.
• Trên 20 ml/L: Floc quá dày, già cỗi, dễ gây thiếu oxy và sập hệ vào ban đêm. Cần cắt giảm mật đường hoặc thay nước nhẹ 20-30%.

B. Kiểm soát Oxy hòa tan (DO)

Biofloc là “cỗ máy ngốn oxy” khổng lồ. Vi khuẩn và tôm cùng tranh giành oxy. Tuyệt đối không để DO dưới 4.0 mg/L, tối ưu nhất là > 5 mg/L. Hệ thống sục khí phải kết hợp quạt nước và sục khí đáy (Aero-tube) hoạt động 24/24.

C. Xử lý sự cố thường gặp

5. Những Sai Lầm “Chết Người” Khi Nuôi Biofloc

Tuyệt đối không áp dụng Biofloc cho ao đất chưa lót bạt. Cần bổ sung khoáng liên tục vì tôm lột xác rất nhanh trong mô hình này, đồng thời kiểm soát pH/Kiềm chặt chẽ để tránh tụt hệ đệm.

• Áp dụng cho ao đất: Biofloc KHÔNG phù hợp cho ao đất vì bùn đáy sẽ hòa tan chất hữu cơ, làm rối loạn tỷ lệ C:N không thể kiểm soát. Chỉ nên áp dụng cho ao lót bạt hoàn toàn.
• Thiếu khoáng chất: Mật độ nuôi Biofloc thường rất dày (200-500 con/m2), tôm lột xác liên tục. Cần bổ sung khoáng MgCl2, CaCl2 và khoáng tạt MgSO4 định kỳ để tôm cứng vỏ, tránh bị cong thân đục cơ.
• Không kiểm soát pH: Quá trình nitrat hóa của vi khuẩn sẽ sinh ra H+ làm giảm pH và tiêu tốn kiềm (hệ đệm). Nếu không nâng kiềm thường xuyên bằng hệ đệm, hệ thống sẽ sụp đổ nhanh chóng.