Yucca – Chất Kích Thích Miễn Dịch Tự Nhiên Trong Nuôi Trồng Thuỷ Sản

Một trong những thách thức lớn trong nuôi trồng thủy sản hiện nay là sự bùng phát của các dịch bệnh, thường được kiểm soát bằng hóa trị liệu và kháng sinh. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh trong thời gian dài đã gây ra nhiều lo ngại, bao gồm:

• Sự xuất hiện của các chủng vi sinh vật kháng thuốc.
• Tích tụ dư lượng độc hại trong cơ thể vật nuôi và môi trường.
• Suy giảm hệ miễn dịch tự nhiên của vật nuôi.
• Ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sinh thái.

Để giải quyết vấn đề này, yucca đang trở thành một giải pháp thay thế đầy triển vọng. Yucca không chỉ giúp cải thiện sức khỏe vật nuôi mà còn hỗ trợ xử lý môi trường ao nuôi hiệu quả, giảm thiểu tác động tiêu cực do dư lượng kháng sinh gây ra. Nhiều quốc gia hiện nay đã khuyến khích nghiên cứu và ứng dụng các giải pháp tự nhiên như yucca, thảo dược, cùng các vi sinh vật có lợi như probiotic, prebiotic, và synbiotic, góp phần xây dựng ngành thủy sản bền vững.

Yucca như một chất kích thích miễn dịch

Yucca schidigera được biết đến với vai trò như một chất kích thích miễn dịch tự nhiên nhờ chứa hàm lượng cao các hợp chất hoạt tính sinh học (như alkaloid, terpenoid, saponin, steroid, phenol, tannin, glycoside và flavonoid). Việc sử dụng yucca đã được chứng minh là giúp tăng cường phản ứng miễn dịch và kích hoạt các cơ chế chống oxy hóa. Khi bổ sung yucca vào khẩu phần ăn, các loài thủy sản cho thấy sự cải thiện đáng kể về miễn dịch đường ruột, nhờ tác dụng kháng khuẩn mạnh mẽ của yucca đối với các vi sinh vật gây bệnh trong hệ tiêu hóa.

Yucca cũng giúp làm giảm viêm đường tiêu hóa do mầm bệnh và độc tố gây ra, đồng thời giảm căng thẳng từ môi trường nuôi không thuận lợi. Nhờ đó, các loài thủy sản có khả năng đề kháng cao hơn trước sự xâm nhập của các vi sinh vật gây hại trong ao nuôi. Hơn nữa, xử lý nước nuôi bằng chiết xuất yucca giúp hạn chế sự tích tụ amoniac, từ đó giảm căng thẳng cho cá và ngăn ngừa tình trạng suy giảm miễn dịch kéo dài, cũng như hạn chế nguy cơ mầm bệnh phát triển.

Bảng: Yucca schidigera/saponin tác động đến khả năng miễn dịch của sinh vật thủy sản

(+) biểu thị sự tăng, (-) biểu thị sự giảm, YSE-Chiết xuất Yucca schidigera, YSM-Bột Yucca schidigera, LYZ-Hoạt động của lysozyme, SR%-Tỷ lệ sống sót (%), NBT-Nitroblue Tetrazolium, CSR-Tỷ lệ sống tích lũy, TP-Tổng protein trong máu, AST-Aspartate Aminotransferase, WBCs-Số lượng bạch cầu, RBCs-Số lượng hồng cầu, PCV%-Thể tích hồng cầu đóng gói (%).

Đối Với Cá

Trong nghiên cứu của Wang và cộng sự, đã chỉ ra rằng bổ sung chiết xuất Yucca schidigera (YSE) vào khẩu phần ăn có thể cải thiện khả năng miễn dịch của cá chép (C. carpio). Cụ thể, khi sử dụng Yucca schidigera với liều lượng 200 và 400 mg/kg khẩu phần, hoạt động lysozyme (LYZ) được tăng cường, và hàm lượng các protein C3 và C4 cũng tăng lên, đặc biệt là ở liều 400 mg/kg khẩu phần. Hơn nữa, bổ sung Yucca schidigera còn giúp tăng cường sự biểu hiện mRNA của TGF-β2 trong ruột cá, đồng thời giảm sự biểu hiện mRNA của các cytokine viêm như TNF-α, IL-1β và IL-6. Các tác giả giải thích rằng sự cải thiện này có thể do hàm lượng saponin trong Yucca schidigera, giúp hình thành các phức hợp có tác dụng kích thích hệ miễn dịch.

Bae và cộng sự phát hiện rằng bổ sung Yucca bột 1.5 mg/kg vào khẩu phần ăn của cá bơn Nhật (P. olivaceus) cải thiện kết quả xét nghiệm nitroblue tetrazolium (NBT) và tăng tỷ lệ sống tích lũy so với nhóm đối chứng. Cũng trong nghiên cứu của El-Keredy và Naena ghi nhận cá rô phi sông Nin (O. niloticus) nhiễm P. aeruginosa có tỷ lệ tử vong và mắc bệnh giảm rõ rệt ở tất cả các nhóm dùng Yucca schidigera, đặc biệt nhóm dùng Yucca 0.1% đạt tỷ lệ sống cao nhất. Sự cải thiện miễn dịch này được cho là nhờ tác động của các thành phần hoạt tính trong Yucca schidigera.

Abdel-Tawwab và cộng sự nhận thấy việc sử dụng Yucca schidigera và/hoặc men Saccharomyces cerevisiae đã cải thiện hoạt động miễn dịch huyết thanh của cá rô phi sông Nin (O. niloticus), bao gồm tăng tổng lipid, tổng protein, albumin, globulin huyết thanh và giảm các chỉ số aspartate aminotransferase, acid uric, creatinine

Tương tự, Njagi và cộng sự ghi nhận việc bổ sung bột Yucca ở mức 0.1% giúp tăng cường hệ miễn dịch của cá rô phi sông Nin (O. niloticus), thể hiện qua tăng hoạt động của lysozyme trong huyết tương, khả năng bùng nổ hô hấp của các tế bào miễn dịch, và sức đề kháng với Aeromonas hydrophila, nhờ vai trò kích thích miễn dịch của saponin trong Yucca schidigera.

Amoah và cộng sự đã nghiên cứu tác động của các phụ gia thức ăn gồm 0,4% Song-gang® stone (SG), 0,05% bột Yucca, và 0,05% β-glucan (BG) lên hệ miễn dịch tự nhiên của cá nheo sông Amur (Silurus asotus) giống, với trọng lượng ban đầu 4,95 ± 0,05 g trong thời gian 8 tuần. Kết quả cho thấy hoạt động lysozyme ở cá được ăn các khẩu phần chứa SG, bột Yucca và SG + BG cao hơn so với nhóm đối chứng, mà không có ảnh hưởng bất lợi nào đến sức khỏe máu.

Tương tự, Güroy và cộng sự ghi nhận việc bổ sung Yucca schidigera vào khẩu phần ăn với tỷ lệ 0,15% đã cải thiện một số chỉ số huyết học của cá tra (Pangasius hypophthalmus). Fayed và cộng sự cũng phát hiện Yucca schidigera trong nước ở nồng độ 0,75 mg/L giúp cải thiện hồ sơ máu và miễn dịch của cá vược châu Âu (European seabass), bao gồm tăng số lượng bạch cầu (WBC), hồng cầu (RBC), hematocrit (Hct), hemoglobin (Hb), lymphocytes, neutrophils, và hoạt động lysozyme trong huyết tương.

Kết quả tương tự được báo cáo bởi Reham và cộng sự khi nghiên cứu cá rô phi sông Nin (Oreochromis niloticus, trọng lượng ban đầu 51 g) sau 93 ngày bổ sung Yucca schidigera vào nước, cho thấy các chỉ số huyết học được cải thiện rõ rệt.

Đối Với Tôm

Trong nghiên cứu về tôm, Yang và cộng sự phát hiện rằng việc bổ sung 0,2% chiết xuất Yucca schidigera vào khẩu phần ăn có thể cải thiện khả năng miễn dịch của tôm, thông qua sự gia tăng tổng protein huyết thanh và giảm nồng độ các hóa chất độc hại cũng như chất bay hơi.

Tương tự, Yeh và cộng sự đã nghiên cứu tôm càng xanh (Macrobrachium rosenbergii) có trọng lượng trung bình 17,9 ± 2,7 g tiếp xúc với saponin trong nước ở các nồng độ khác nhau (0, 0,3, 0,6, 0,9 và 1,2 mg/L) trong vòng 168 giờ. Kết quả chỉ ra rằng nồng độ saponin 0,9 mg/L giúp tăng cường khả năng miễn dịch thông qua việc tăng tổng số tế bào máu (THC) và giảm hoạt động enzyme phenoloxidase, cùng với việc cải thiện mức protein hô hấp.

Lưu Ý Nồng Độ Saponin

Từ một góc độ khác, saponin từ Quillaja và Yucca khi sử dụng ở nồng độ cao trong nước hoặc khẩu phần ăn có thể gây hại nghiêm trọng. Cụ thể, saponin Quillaja ở nồng độ 4000 ppm trong nước không gây tử vong cho cá chép trong 18 giờ, nhưng saponin Yucca ở mức 1000 ppm lại dẫn đến tử vong toàn bộ cá trong cùng khoảng thời gian. Tương tự, saponin Quillaja ở liều 2000 mg/kg khẩu phần ăn tiêu chuẩn đã gây tỷ lệ tử vong cao ở ấu trùng cá rô phi. Ngoài ra, nồng độ thấp của saponin Quillaja và Yucca (20 ppm) trong nước đã gây chết 40% và 20% số lượng ốc Biamphalaria glabrata, tương ứng. Đối với saponin từ đậu nành, các nghiên cứu cũng chỉ ra ảnh hưởng tiêu cực đến sự tăng trưởng của một số loài thủy sản, bao gồm cá hồi Đại Tây Dương (Salmo salar), cá bơn Nhật (Paralichthys olivaceus), cá tráp biển (Sparus aurata), và cá vược châu Âu (Dicentrarchus labrax).

Kết luận:

Yucca schidigera cho thấy tiềm năng ứng dụng lớn trong nuôi trồng thủy sản nhờ khả năng cải thiện hệ miễn dịch, hỗ trợ sức khỏe tổng thể và giảm các tác động tiêu cực từ môi trường. Tuy nhiên, việc sử dụng cần được điều chỉnh liều lượng hợp lý để tối ưu hóa hiệu quả và đảm bảo an toàn cho vật nuôi.

Nguồn: Shrimpharmaqua tổng hợp và dịch từ bài đánh giá có tiêu đề “Ứng dụng Yucca schidigera trong hoạt động nuôi trồng thuỷ sản: Tiềm năng góp phần vào sự phát triển bền vững” do: Bilal Ahamad Paray, Mohamed F. El-Basuini, Mahmoud Alagawany, Mohammed Fahad Albeshr, Mohammad Abul Farah và Mahmoud A. O. Dawood biên soạn.

Xem thêm: Yucca Schidigera Giải Pháp Tự Nhiên Thúc Đẩy Tăng Trưởng Trong Nuôi Trồng Thủy Sản

Mọi ý kiến đóng góp và thắc mắc xin vui lòng liên hệ:

Công ty TNHH SHRIMPHARMAQUA

• Địa chỉ: 79/22 Lê Thị Riêng, Thới An, Quận 12, TP.HCM
• Hotline: 0828.39.3456 – 085.990.3456 – 082.275.3456
• Website: nghenong.vn hoặc shrimpharmaqua.com